De avondmaaltijd staat klaar op tafel. Je hebt een lange dag achter de rug en nu is het tijd om met je gezin aan tafel te gaan zitten. Maar zodra iedereen aan tafel zit, beginnen de conflicten en de onrust al. De kinderen maken ruzie met elkaar, kunnen niet rustig blijven zitten, willen een andere plek en dit gedoe blijft de hele maaltijd. Iedere dag is het niet echt gezellig meer aan tafel en ben je als ouder alleen maar aan het corrigeren.

Herkenbaar? Of zie je dit als professional terug in gezinnen? Dit komt omdat de eettafel een perfecte plek is waar de gezinsdynamieken zich kunnen laten zien. In deze blog laat ik je vanuit een systemisch perspectief en familieopstellingen zien hoe de plaats aan de eettafel van invloed is en geef ik suggesties om weer meer gezelligheid te creëren.

De gezinsopstelling aan de eettafel
Laten we eerst beginnen om je eigen situatie of een casus vanuit je werk op papier te zetten. Pak een vel papier en een aantal kleurtjes. Teken de eettafel met de stoelen. Schrijf bij iedere stoel de naam van degene die er zit. Je kunt verschillende kleuren voor de verschillende gezinsleden gebruiken. Kijk naar de plaatsing van de gezinsleden aan de eettafel. Waar zitten de oudste kinderen, waar de jongste en welke plek hebben de ouders? Zit er iemand aan het hoofd van de tafel? Zitten er gezinsleden dichter bij elkaar dan anderen? Wie kijkt naar wie en wie zit naast wie? Krijg een goed beeld van de tafelsituatie. Kijk dan naar welke onrust en conflicten er steeds plaatsvinden, tussen wie en hoe erop wordt gereageerd en door wie.

Nu gaan we kijken naar de tafelindeling vanuit de principes van familieopstellingen en daarna vanuit de systemische context. Om dat te doen heb je wat achtergrond informatie nodig.

Iedereen heeft een plek
Familieopstellingen en andere systemische benaderingen onderstrepen het belang van de juiste plek binnen het gezin. Wanneer de juiste volgorde niet wordt erkend of gerespecteerd, kan dit leiden tot gedoe en conflicten in het gezin.

Maar wat is de juiste plek?
Bij de tafelindeling gaan we uit van twee van de systemische basisprincipes van Bert Hellinger, de grondlegger van familieopstellingen. Namelijk ‘volgorde’ en ‘iedereen heeft een plek,’ hij zegt hier het volgende over:

1. Ouders als leiders: de biologische ouders worden meestal als de leiders van het gezin gezien. Ze nemen de centrale plaats in en dragen de verantwoordelijkheid voor de dynamieken binnen het systeem.
2. Kinderen in volgorde van geboorte: De kinderen worden geplaatst in de volgorde van hun geboorte. Het oudste kind als 1e na de ouders, dan het volgende kind, enzovoorts.
3. Respect voor de overledenen: Overleden familieleden/kinderen hebben ook een plek, omdat iedereen er bij hoort in het systeem.

Bekijk nu jouw tekening: zitten de ouders naast elkaar en op een plek waardoor ze het overzicht goed kunnen houden aan tafel? Of zitten ze tussen de kinderen in. Hoe zitten de kinderen? Zit de oudste naast of tegenover een ouder, gevolgd door het volgende kind, tot aan de jongste? Vanuit de familieopstellingen is de volgorde met de klok mee: als 1e de ouder die de grootste financieel taak heeft in het gezin, dan de ouder die meeste zorg draagt. De kinderen volgen dan op volgorde van geboorte: oudste kind eerst, enzovoorts. Heb je drie kinderen of meer, dan kun je het oudste kind aan de korte kant of aan het hoofd van de tafel plaatsen (naast de 2e ouder) en de andere kinderen tegenover de ouders.

Ander type gezinnen
Bij een eenoudergezin zet je het kind tegenover de ouders. Bij een samengesteld gezin, heb je te maken met de biologische kinderen die bij de partners horen. Het zal even experimenteren zijn om de beste plekken te vinden. Bij voorkeur volgens het volgorde principe van familieopstellingen, dan zouden dus de biologische kinderen links van de ouder moeten zitten in volgorde van leeftijd. Dan zitten de samengestelde ouders dus niet naast elkaar. Of je kiest voor ouders naast elkaar en de kinderen ertegenover. Wat ik al zei, dat is dus ontdekken samen met de kinderen.

Bij gezinnen met hele jonge kinderen en samengestelde gezinnen is de tafelindeling vanuit systemische context waarschijnlijk passender.

Tafelindeling vanuit de systemische context
In gezinnen met jonge kinderen, waar groei en verandering steeds aanwezig zijn, is het van belang om flexibel te zijn en de plaatsen aan de eettafel aan te passen aan de behoeften van het gezin. Ouders kunnen dan bewust kiezen waar hun kinderen zitten aan de eettafel, zodat ze laten zien dat ze de individuele behoeften van hun kinderen respecteren en ondersteunen. Bijvoorbeeld, als een (jong)kind behoefte heeft aan nabijheid en geruststelling, kan het dichter bij de ouderlijke leidersrol zitten. Als een ander (ouder)kind graag meer onafhankelijkheid wil, kan het een plaats aan de tafel krijgen die dat weerspiegelt.

Het erkennen van de juiste volgorde en het geven van een plek aan elk gezinslid aan de eettafel bevordert een gevoel van inclusie, respect en harmonie. Het kan ook de ontwikkeling van kinderen ondersteunen door hen verantwoordelijkheid en autonomie te geven, terwijl tegelijkertijd de ouderlijke leiding behouden blijft. Dat blijft bij zowel de familieopstellingen als de systemische context van belang. De ouders hebben een leidersrol, dat stabiliteit, rust en structuur biedt aan de kinderen.

Probeer de tafelopstelling aan te passen op basis van wat je hebt waargenomen en wat je denkt dat de optimale dynamiek in je gezin of casus zou zijn. Houd daarbij in gedachte: de ouders vormen de basis, de volgorde en individuele behoeften. Het kan even duren voordat je verandering opmerkt, er kan ook logischerwijs juist weerstand komen, maar hou de nieuwe indeling zeker 4 tot misschien wel 6 weken aan en evalueer na die periode met alle gezinsleden.

Blijft er toch te veel gedoe ontstaan en werkt het veranderen aan tafel niet, dan kunnen er misschien ook andere onderliggende dynamieken meespelen. Deze kunnen dan met een familieopstelling onderzocht en ontdekt worden. Kinderen zijn in mijn ogen namelijk de spiegels en de uitlaatkleppen van een gezinssysteem. Vaak heeft hun gedrag iets te vertellen aan ouders. Dit is geen wijzende vinger, maar een uitnodiging om te onderzoeken wat er kan spelen, zonder oordeel en met focus op herstel, harmonie en rust in het gehele gezinssysteem.

Nieuwsgierig geworden of kom je er niet uit? Neem contact op om een afspraak te maken of om samen te sparren over je casus!

Bronnen, inspiratie en tips

• Moodkids, Tafelschikking gezin: https://www.moodkids.nl/opvoeden/2016/09/28/tafelschikking-gezin
• Liemburg, Je eigen plek innemen in het systeem: wat wordt daarmee bedoeld? https://voorwaartsinontwikkeling.nl/systemisch-werk/eigen-plek-innemen/
• Power of Presence, Systemisch kijken naar je eigen plek: https://powerofpresence.nl/systemisch-kijken-naar-je-eigen-plek/