Je familie vormt de basis van wie je bent en hoe je je gedraagt. Ze geven van generatie op generatie patronen, overtuigingen en tradities door. Vaak zijn ze onbewust en kom je ze later in je leven tegen, bijvoorbeeld als je uit huis gaat of een partner hebt. Door het maken van een genogram kun je je familiesysteem onderzoeken en zo achter patronen en dynamieken komen.

Wat is een genogram?
Een genogram is een soort stamboom van je familiesysteem. Het is een overzicht van alle familieleden met daarin een gedetailleerde kaart van de relaties tussen die familieleden. Hierin wordt helder wat de onderlinge emotionele banden zijn en welke psychologische aspecten er spelen.

Wat laat een genogram zien?
Door het maken van een genogram ontdek je wat er in jouw familiesysteem steeds terugkomt of heel bepalend is (geweest). Het is soms heel verassend of juist heel verhelderende, waardoor je anders gaat kijken naar jezelf en je familiesysteem. Het geeft je namelijk:

1. Verdieping van relaties: Door de geschiedenis en de relaties in je familie beter te begrijpen, kun je diepere en gezondere relaties met je familieleden opbouwen.

2. Erkenning van overerving: Je krijgt meer zicht op de overtuigingen, normen en waarden, psychische aandoeningen die door de generaties heen blijven bestaan. Sommige overtuigingen of normen en waarden kunnen positief zijn en andere kunnen belemmerend werken. Doordat je ze nu herkent worden, kun je keuzes maken die beter bij jou passen.

3. Bewustwording van patronen: In een genogram ontdek je ook de terugkerende patronen in je familie, zoals herhaalde conflicten, problemen met relaties of gedeelde eigenschappen. Als dit zichtbaar voor je wordt kun je hier zelf of met hulp verandering in aanbrengen en dichter bij jezelf komen.

4. Het doorbreken van negatieve patronen: Als je negatieve patronen en dynamieken in je familiesysteem identificeert, kun je stappen ondernemen om deze te doorbreken. Een familieopstellingen kan je hierbij helpen.

Hoe maak je een Genogram?
Pak 2 vellen, één om op te schrijven en een ander, groter vel papier om het genogram op te tekenen. Zorg ervoor dat je kleurtjes bij de hand hebt, want dat maakt het genogram nog helderder. Neem ook de tijd.

1. Start met je familieleden: Begin met het opschrijven van de namen van alle familieleden, te beginnen met je (pleeg)ouders, grootouders en broers/zussen. Vervolgens schrijf je de namen van je ooms, tantes, neven, nichten en ook namen van mensen die niet meer in leven zijn op. Houd in gedachte dan ook ongeboren kinderen meetellen.

2. Teken het genogram: Begin in het gele vakje met jezelf (zie afbeelding). De symbolen die je gebruikt staan in de legenda. Dus gebruik een rondje voor een vrouw en een vierkant voor een man. Identificeer jij of iemand in je familie zich op een andere manier? Klik hier voor de symbolen.
   Als je een partner hebt, zet je die naast je en je kinderen onder jou. Plaats je broer(s) en/of zus(sen) naast jouw vakje. Vergeet niet de ongeboren kinderen, miskramen of (spontaan) afgebroken zwangerschappen. Plaats ze op volgorde van geboorte naast elkaar. Als er bijvoorbeeld een miskraam was tussen jou en je broer, zet die dan tussen jullie in dezelfde rij.
   Boven jou komen je biologische ouders. Als je uit een samengesteld gezin komt of er zelf een hebt, voeg dan een extra lijn naast je ouders toe. Als die persoon kinderen heeft uit een vorige relatie, teken je die onder de nieuwe relatie als een aparte tak. Houd in gedachten dat deze oefening vooral gericht is op jouw biologische familie.
   Naast je biologische ouders plaats je hun broers en/of zussen en daarboven weer hun ouders.
   Dit is voldoende om mee te beginnen. Begrijp dat je verder kunt teruggaan en dat er meer gezinssituaties zijn, maar we richten ons nu hierop.

3. Onderlinge relaties: Teken lijnen tussen de familieleden om hun onderlinge relaties weer te geven. Gebruik verschillende lijntypes om de aard van de relatie aan te geven. Bijvoorbeeld gebruik een dikke, solide groene lijn voor een hechte relatie, een oranje stippellijn voor een gespannen relatie en een rode zigzaglijn voor een slechte of een ruziënde relatie. Je bent vrij om zelf kleuren uit te kiezen en eventueel andere lijnen toe te voegen. Maar let op: less is more! Het kan snel onoverzichtelijk worden als je kleurt en tekent.

4. Belangrijke informatie toevoegen: Naast de namen en relaties, voeg je geboortedata en sterfdata toe. Dit helpt bij het in kaart brengen van de tijdlijn en de levensgebeurtenissen van je familieleden.

5. Patronen en thema’s: Analyseer nu het genogram om patronen en thema’s te herkennen. Zijn er herhalende patronen van scheiding, overlijden, verslaving, ziekte of andere problemen? Merk je spanningen op, herhalende ruzies of feiten tussen bepaalde familieleden? Zijn partners altijd geaccepteerd of waren er onmogelijke liefdes? Zijn er buitenbeentjes of werden bepaalde mensen buitengesloten? Was of is er sprake van adoptie, een oorlogsverleden, geheimen of incest? Schrijf alles op wat je ontdekt: welke thema’s er spelen er, wat was of is er belangrijk in je familiesysteem, waar mag je absoluut niet aan tornen, welke terugkerende gebeurtenissen of opvallende relatieverbindingen zie je? Probeer je daarbij zoveel mogelijk aan de feiten te houden, zo blijft het genogram vrij van emotionele lading en kun je er beter naar kijken.

6. Reflecteer en stel vragen: Nu kun je gaan reflecteren en vragen stellen over de ontdekte patronen en thema’s. Hoe hebben ze je beïnvloed? Welke overtuigingen heb je mogelijk geërfd? Wat herken je, wat raakt je, wat zou je anders willen? Neem hier echt de tijd voor. En als het teveel emoties oproept, neem dan even pauze. Het kan heel veel inzichten geven, maar soms kan het ook emotioneel beladen zijn.

Je hebt nu een genogram gemaakt om jezelf en je familiesysteem beter te begrijpen. Als je meer wilt weten, ontdekken of vrij wilt worden van je familiesysteem, of als het maken van het genogram emotioneel belastend was? Neem gerust contact me op.

Tips en bronnen

• WikiHow, Een genogram maken: https://nl.wikihow.com/Een-genogram-maken
• Genopro, Genogram basis symbols: https://genopro.com/genogram/Genogram-Basic-Symbols.pdf
• Journal of Genetic counseling (volume 29 issue 3): ‘Trans-inclusive genetic counseling services: Recommendations from members of the transgender and non-binary community’: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/jgc4.1187